Монгол Улсын Их Хурлын 2023 оны хаврын ээлжит чуулган өнөөдөр (2023.03.15) 10 цаг 00 минутад гишүүдийн 65,8 хувийн ирцтэйгээр эхэллээ.

Монгол Улсын Засгийн газраас 2022 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр “Монгол Улсын хилийн зурвас газрыг тогтоож, улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн билээ. Улсын Их Хурлын 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар “Монгол Улсын хилийн зурвас газрыг тогтоож, улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолыг эцэслэн баталсан юм.

Монгол улсын засгийн газар Эрүүгийн хуулийн 22 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг өөрчлөх гэж байна.

Жил бүр УИХ-ын даргын ивээл дор зохион байгуулдаг уламжлалт “Үндэсний бичиг соёл, номын өдрүүд-2022” тун удахгүй болох гэж байна. Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд зааж, “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичигт тусгасан төдийгүй Ерөнхийлөгчийн зарлиг, Соёлын сайдын тушаалын дагуу энэхүү өдрүүдийг зохион байгуулдаг онцлогтой.

Бид энэ удаа Байгал орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуунтай ярилцлаа.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж хуулийн 39-р зүйлийн нэгдүгээр хэсгийг хүчингүй болголоо. Ингэснээр Улсын их хурлын хэдэн ч гишүүн давхар сайдын албан тушаалыг хаших боломжтой болж байна. Энэ хэсэгт Улсын их хурлын дөрвөн гишүүн л сайдаар ажиллахыг зөвшөөрсөн байсан нь эцэг хуулийн суурь зарчимтай зөрчилдөж байна гэж Үндсэн хуулийн цэц үзсэн юм. Цэцийн шийдвэр эцсийнх учраас нэгдсэн чуулган ээлжит бусаар хуралдан эцэг хуульд хоёр жилийн дараа дахин өөрчлөлт орууллаа.  

Тархи нь үхжиж, цаашид амьдрах боломжгүй болсон иргэдийг гэр бүлийнх нь зөвшөөрлөөр эртхний донор болгодог. Нэг амьгүй донор багадаа 6 хүний амь нас, эрүүл мэндийг хамгаалах боломжтой гэж үздэг байна. Гэвч манай улсад амьтай болон амьгүй доноруудын ар гэрт ямар нэг дэмжлэг үзүүлдэггүй учраас доноруудын ар гэрээс голдуу татгалзсан хариу сонсдог гэнэ. Тэгвэл доноруудаа алдаршуулж, тэдэнд дэмжлэг үзүүлдэг болох хуулийн төслийг Улсын их хурал хэлэлцэж эхэллээ. 

Үндэсний их баяр наадам улсынх, аймгийнх, сумынх гэж болдог. Тэгвэл шинэ хуулиар дүүргүүд наадам хийхийг зөвшөөрч байгаа юм. Хуульд дүүрэг наадам хийж цол чимэг олгож болохоор зааж байгаа ч энэ нь зөвхөн алслагдсан дүүргүүдэд хамааралтай гэж хууль санаачлагчид тайлбарлаж байна. 

Монгол Улс өрөө нэмсээр байвал хоёр, гурван жилийн дараа эх орноосоо хөөгдөх нөхцөл байдал үүснэ гэж төрийн гурван өндөрлөгийн нэг, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүн, УИХ-ын дарга Г.Занданшатар хэллээ. Монголын төр бонд гаргаад эргэн төлөхдөө дахиад л бонд гаргадаг. Өөрөөр хэлбэл өрийг өрөөр дарсаар байгаа энэ байдал Монгол Улсыг дефолт буюу дампуурал руу хөтөлж байгааг онцгойлон санууллаа. 

Энэ хуулийн зорилго нь хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу иргэний мэдээлэл хайх, хүлээн авах эрхийг хангах, нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн эрх зүйн үндсийг тогтоох, төрийн үйл ажиллагааг цахим хэлбэрээр явуулах, нээлттэй, ил тод, шуурхай байлгах, төрийн үйл ажиллагаанд олон нийтийн хяналтыг бий болгоход оршино.

Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоонд нийцсэн Кибер аюулгүй байдлын зөвлөл ажиллаж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд тэргүүлэн, дэд даргаар нь Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд, Тагнуулын ерөнхий газрын дарга нар ажиллана.

Эрчим хүний салбараас хэд хэдэн томоохон компани, усан цахилгаан станцын 34 хувийг хувьчлах гэж байгаа тухай асуудлыг гишүүд хөндөж эхэллээ. Хэдийгээр 34 хувийг л хувьчилна гэж байгаа ч томоохон компаниуд эрчим хүчний системийг хяналтандаа оруулахын тулд барьцаа ахиулах нь мадаггүй. Болгоомжтой хандах хэрэгтэйг гишүүд хөндлөө.

Х.Нямбаатар: Баян-Өлгий аймгийн иргэдийн мэдээлэл “хонгил”-д хадгалагдаж байна.

Ё.Баатарбилэг гишүүнээс гадна гурван гишүүн Хөгжлийн банкны асуудалд нэр холбогдож яллагдагчаар татагдлаа. Тэдний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж шалгах хүсэлтээ прокурорын байгууллага гаргаад байгаа юм.  Хуулийн дагуу энэ асуудлыг тав хоногийн дотор шийдэх ёстой юм.  

Засгийн газар ирэх намар гэхэд бүх хүүхдээ цэцэрлэгт хамруулж, сугалааны цэцэрлэг гэх асуудлыг бүрэн хална гэдгээ ард түмэнд амлаад байна. Тэгвэл засгийн газраас барьж буй бодлого зөвхөн нийслэлд амьдарч буй хүүхдүүдэд хамааралтай шийдвэр болж хувираад байгааг гишүүд өнөөдөр шүүмжиллээ. Хөдөө орон нутагт ч хүүхдүүд бий. Тэднийг ялгалгүй төрийн халамжаа хүртээхийг санууллаа.   

Ашиггүй ажилладаг төрийн өмчийн олон компани бий. Жил бүр хувьчлах жагсаалтад оруулсаар ирсэн ч шийдэлд хүрэлгүй өнөөдрийг хүрсэн нь олон. Ийм компаниуд ямар ч ашиггүй хэрнээ татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс үргэлж татаас аван ажилладаг. Дээр нь дарга удирдлагууд нь тансаг хэрэглээтэй гээд төсвийн мөнгийг үрэн таран хийсээр олон жил өнгөрчээ. Тэгвэл засгийн газар төсвийн тодотголтой хамт 10 компанийг татан буулгахаар оруулж ирлээ. Энэ дотор Буянт-Ухаа спорт ордон, Монгол кино нэгтгэл зэрэг багтаж байна.

Төрийн өмчийн компанийн дарга нар цалингаас өөр ямар нэгэн урамшуулал, хангамж авахгүй болж байна. Өмнө нь дарга нар том том машин унадаг, хоёр гурван туслах дагуулдаг, сайн ажилласан гэж дүгнэн их хэмжээний урамшуулал өөртөө олгодог гээд ичмээр үйлдлүүд ил цагаан байлаа. Тэгвэл хэмнэлтийн горимд шилжсэн өдрөөс эхлэн тэдэнд дэд дарга ч гэж байхгүй. Өөрийнхөө ажлыг өөрөө хий гэдэг шаардлагыг хуулиар тавьсан байна.

Монгол Улсын Эрдэнэсийн сангийн тухай хуульд өөрчлөлт орж байна. Эрдэнэс буюу үнэт чулуу, үнэт металл байгалийн төрц, химийн нэгдэл, бүтээгдэхүүнийг Монголбанк хуримтлуулан хадгалах, худалдах, тээвэрлэх, үнийг тогтоох зэрэг харилцааг зохицуулах юм. Харин алт болон бусад үнэт металлийн сорьцыг тогтоох асуудалд гишүүд тун нухацтай хандаж байна. Өнөөдрийн хуулиар төрийн ганцхан байгууллага сорьц тогтоож байгаа нь дэндүү учир дутагдалтай гэдгийг гишүүд онцоллоо. 

Монголд жижиг буузны гуанз нээхээс эхлээд иргэн, аж ахуй нэгжүүд бизнесээ хөгжүүлэхэд хамгийн их саад болдог зүйлсийн нэг нь төрийн хяналт шалгалт. Бараг өдөр бүр нэг байцаагч ирнэ. Давхардуулсан олон шаардлага хүргүүлж, торгууль ноогдуулдаг. Нуруугаа авахуулсан бизнес эрхлэгчид хүнд сурталтай байцаагч нарт тал зассан дайллага цайллага ч ёс юм шиг тогтжээ. Тэгвэл эдийн засгаа сэргээх гэж оролдож байгаа манай улс бизнест чөдөр болж буй төрийн төлөвлөгөөт хяналт шалгалтыг гурван жилийн хугацаанд бүрэн зогсоох гэж байна. Өнөөдөр УИХ-ын нэгдсэн чуулган энэ асуудлыг хэлэлцлээ. 

Ард түмний "Өөрсдөө хэмнэ, ажлаа хий" гэсэн жагсаалын дараа Монгол Улсын Засгийн газар яаралтай хуралдаж хэмнэлтийн горимд бүрэн шилжсэн. Яамд ч шуурхай хуралдаан хийцгээж дарга нарын унаж буй бүх том оврын автомашинуудыг ашиглалтаас хасаж эхэллээ. Зарим сайд нар өглөө таксигаар ажилдаа ирснээ ч твиттер хуудсанд жиргэлээ.

Таван жилийн төлөвлөгөөний тогтоолд шинээр багтсан төсөл бол Улаанбаатар-Дархан чиглэлийн автозам. Зургаан сарын дотор барьж дуусгана гэсэн 200 км автозам өнөөдрийг хүртэл дуусаагүй дөрвөн жил болж байна.

Гадны иргэн 50 мянган долларын хөрөнгө оруулалт хийгээд Монгол Улсад амьдарч болно гэсэн зохицуулалт бүхий хуулийн заалт өнгөрсөн онд олон нийтийн шүүмжлэлийг дагуулсан. Тэгвэл энэ хуулийг санаачлагч нэр бүхий дөрвөн гишүүн төслөө буцаан татах хүсэлтийг хоёр хоногийн өмнө гаргасан байна. Энэ хүсэлтийг Улсын их хурал хүлээн авч шүүмжлэл дагуулсан хуулийн төслийг буцаалаа.

Манай улс хайгуулын лиценз жилдээ дунджаар 50-ийг олгодог байсан. Тэгвэл энэ тоог 400-500 хүргэх бодлого барьж байгаа юм. Ингэснээр стратегийн томоохон ордуудыг нээж илрүүлэх, гадны хөрөнгө оруулалт татах боломж гэж үзжээ. Эдийн засгийн хувьд ашигтай ч байгаль дэлхийгээ эргэн сэргээхээс эхлээд хариуцлагатай байж чадах уу, тухайн нутаг орны иргэд амьдарч ирсэн газар орноо ухуулах уу гээд олон бэрхшээлтэй нүүр тулах нь ойлгомжтой юм. Энэ сэдвээр манай сэтгүүлч сурвалжилга бэлтгэлээ.

Аж ахуйн нэгжүүдэд хийдэг төрийн төлөвлөгөөт шалгалтыг гурван жилийн хугацаанд бүрэн зогсоох хуулийн төслийг засгийн газар санаачлаад байна. Энэ хууль батлагдснаар гурван жилийн хугацаанд аж ахуй нэгжүүд хяналт шалгалт нэртэй дарамт, авлига, хүнд сурталт автахгүйгээр ажлаа хийх боломж бүрдэнэ гэж үзэж байгаа юм. Засгийн газраас санаачилсан хуулийн төслийг өнөөдөр Улсын их хурлын нэгдсэн чуулган хэлэлцлээ.

УИХ-ын гишүүн Сарангэрэл, Оюунчимэг, Одонтуяа нарын 11 гишүүн “Хэт чихэрлэг ундааны хэрэглээг бууруулах тухай” хуулийн төслийг өнөөдөр УИХ-д өргөн барилаа.  Өөрөөр хэлбэл 100мл агууламждаа 5гр-аас дээш сахарын агууламжтай чихэрлэг ундаанд тодорхой хэмжээний онцгой албан татвар ногдуулах нь. Ингэснээр үндэсний үйлдэрлэгчид сахарын агууламжаа бууруулахаас гадна, импортоор хэт чихэрлэг ундаа орж ирэх нь багасах эдийн засгийн хөшүүрэг ажиллаж эхлэх юм. Судалгаанаас харахад чихэрлэг ихтэй хүнсний бүтээгдэхүүний хэрэглээнээс болж хүүхэд залуусын дунд таргалалт болон бусад өвчин нэмэгдэж байгаа аюултай тоо баримт их бий. Нийгмийн эрүүл мэндэд чиглэсэн урьдчилан сэргийлсэн энэ хууль батлагдвал олон талын ач холбогдолтойг хууль санаачлагчид хэлж байна.

Хаврын чуулганы нээлтэд Улсын их хурлын дарга Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг хөндсөн. Одоогийн 76 гишүүнийг хүн амтайгаа харьцуулахад төлөөллийн хувьд цөөдөж байгаа талаар онцолсон юм. Өөрөөр хэлбэл энэ хаврын чуулганаар Үндсэн хуульд дахин өөрчлөлт оруулах ажил эхлэх магадлал өндөр байгаа юм. Тэгвэл энэ асуудалд гишүүд ямар байр суурьтай байгааг тодрууллаа.  

Хөшигийн хөндийд нисэх онгоцны буудал баригдсанаар энэ орчинд шинэ суурьшлын бүс байгуулах асуудал яригдаж эхэлсэн. Тэгвэл өнөөдөр Улсын их  хурал Хөшигийн  хөндийд эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах асуудлыг хэлэлцлээ. Чөлөөт бүсдээ аялал жуулчлалыг татан төвлөрүүлэхийн тулд казино байгуулах саналыг гишүүд хөндөж байна. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс жилдээ олон мянган хүн зөвхөн казино тоглох гэж мөнгөө бариад ирдэг хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх хэрэгтэйг гишүүд онцоллоо.  

УИХ-ын хаврын ээлжит чуулган эхэллээ. Нээлтийн ёслолд Ерөнхийлөгч болон Ерөнхий сайд нар оролцлоо.

Г.Учрал: Малчидтай уулзаж санал бодлыг сонсож тэдний тухай сайн хууль гаргана.

Цар тахлын улмаас улс орон даяар хөл хорио тогтож, эдийн засгийн хувьд хүндхэн нөхцөл байдал үүссэн. Энэ асуудлыг хохирол багатай даван туулж, иргэдийн амжиргааг сайжруулахад Улсын их хурал онцгой анхаарч байгааг гишүүн Идэрбат хэллээ.

Энэ оны 1-р сарын 31-ний өдөр УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан Хөгжлийн банкинд хяналт шалгалт хийх УИХ-ын ажлын хэсэг өнөөдөр мэдээлэл хийлээ. 

Хөгжлийн банкнаас өнгөрсөн хугацаанд олгосон нийт зээлийн 55 хувь нь чанаргүй зээл байгааг төв банк мэдээлсэн. Зээлийн дийлэнхийг улс төрийн болон бусад эрх мэдэлтэй эрхмүүд, тэдний хамаарал бүхий хүмүүс авсан байгааг шалгалтаар тогтоосон. Тэгвэл УИХ-аас байгуулсан ажлын хэсэг Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийн эздийг олон нийтэд зарлахаа мэдэгдлээ.

Өсвөр насны охидод ариун цэврийн хэрэглэл олгох асуудлыг хуульчлах ёстой гэх нэр бүхий гишүүний санаачлага цахим сүлжээнд шүүмжлэл дагуулаад байгаа. Гэхдээ нөгөө талаас амьдралын боломж муу, хөдөө орон нутгийн дотуур байранд амьдарч байгаа өсвөр насны охидод хүндрэл их гардаг тул энэ асуудалд анхаарах ёстой гэж үзэх хүмүүс ч байгаа юм. Дэлхийн 20 гаруй оронд өсвөр насны охидын хэрэглээг төрийн зохицуулалтад сургууль дотуур байранд нь хангаж өгдөг хууль үйлчилдэг гэдгийг энэ сэдвийг хөндсөн гишүүн онцлон хэлж байна.

Монгол Улс эцэг хууль болох үндсэн хуулиа батлаад 30 жилийнхээ ойтой золгож байгаа. Түүхт ойн хүрээнд төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, ардчилсан шинэ үндсэн хуулийн эхийг баригч, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын багш гавьяат хуульч, доктор профессор Бяраагийн Чимидийн нэрэмжит шагнал гардуулах ёслол өнөөдөр төрийн ордонд боллоо. Найм дахь удаагийн шагналыг Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахад 4 жилийн туршид дүн шинжилгээ хийж ажилласан судлаачдын багт гардуулан өглөө.

Хөгжлийн банкнаас өндөр дүнтэй зээл авсан аж ахуй нэгжүүдийн эргэн төлөлт хангалтгүй байгааг энэ банкнаас олон нийтэд ил болсон. Ийм нөхцөл байдлаас үүдэн банкны хувь заяа дампуурлаар дуусаж магадгүй байдалд ч хүрээд байгааг ил зарласан юм. Тэгвэл Хөгжлийн банкны асуудлыг Улсын их хурал ирэх хаврын чуулганаар хэлэлцэх эхний асуудлаа болгож байна. Зээлийн мэдээллийг сайтар судалж, ажлын хэсэг байгуулан эргэн төлүүлэх ажлыг хийхээр төлөвлөжээ.   

Төсөвт тодотгол хийж ахмадуудын тэтгэврийг нэмэгдүүлэхээр болсон нь сайн мэдээ. Гэвч үүнийг дагасан үнийн өсөлт, инфлцийн савалгаа муу мэдээ дуулгаж болзошгүйг гишүүд анхаарууллаа. Тэгвэл засгийн газар үнийн өсөлтөөс сэргийлж, үнэ тогтворжуулах арга хэмжээ авч эхэлснээ онцолж байна.

Маргаашнаас ахмадын тэтгэврийн доод хэмжээ 500 мянган төгрөг болж, тэтгэвэр бүхэлдээ нэмэгдэнэ. Энэ шийдвэрийг Улсын их хурал ээлжит бус хуралдаанаараа хэлэлцэн шийдвэрлэж, төсвийн тухай хуулиа өөрчлөн баталлаа. Төсвийн өөрчлөлт буюу төсөвт тодотгол хийхдээ онцгой байдал, эрүүл мэндийн байгууллагууддаас бусад салбарын урсгал зардлыг танасан байна. Мөн Богдзонховоос эхлээд шаардлагагүй гэж үзсэн бүтээн байгуулалтын ажлыг зогсоож, зардлыг нь ахмадуудын тэтгэвэрт шингээлээ.  

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч уржигдар Ерөнхий сайдыг хүлээн авч уулзан ахмад настан болон нийгмийн зорилтот бүлгүүдийн тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авахыг Засгийн газарт чиглэл болгосны дагуу Засгийн газрын ээлжит бусаар хуралдаж зарим хуулиудад нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцээд төсөвт тодотгол хийн шийдвэрлэхээр УИХ-д өргөн барилаа. Ингэснээр өнөөдөр УИХ-ын ээлжит бус чуулган тэтгэврийн доод хэмжээг шинэчлэхээр хуралдаж эхэллээ.

Монгол Улсын Их Хурлын ээлжит бус чуулганыг 2022 оны нэгдүгээр сарын 28-ны өдрөөс хоёругаар сарын 1-ний өдрүүдэд хуралдуулах Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарын захирамж гарлаа.

Улсын их хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо шүлхий өвчний дэгдэлт их байгаатай холбоотойгоор ажлын хэсэг байгуулсан байна. Хил гааль хаалттай байгаагаас үүдэн вакцин ховордсон энэ цаг үед малын гоц халдварт өвчин бараг бүх аймагт тархсан байгаа нь томоохон асуудал болж байгааг онцоллоо. Тийм учраас өвчин тархаж байгаа шалтгаан, дахин өвчин гаргахгүй байх тал дээр арга хэмжээ авахаар болсон байна.  

Улсын их хурлын нэр бүхий гишүүд сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах санал гаргаж байна. Одоогийн хуулиар сонгууль болохоос хоёр жилийн өмнөөс иргэдэд эд зүйлс тараахыг хориглодог. Үүнийг дөрвөн жилийн турш хүчин төгөлдөр байлгах нь зүйтэй гэж үзсэн байна.  

Улсын их хурал 10 сарын өмнө хүний эрх хамгаалагчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль баталсан. Ази тивдээ анхдагч болохоор эрх зүйн орчин бүрдсэн гэж үзэж байсан юм. Гэвч өнөөдрийг хүртэл энэ хууль хэрэгжээгүй байна. Гол шалтгаан нь Хүний эрхийн үндэсний комиссын дэргэд хороо байгуулах ёстой. Энэ ажил хийгдээгүйгээс батлагдсан хууль хойшилсоор байгааг гишүүд хэллээ.

Инфляци хоёр оронтой тоо давж огцом өсөлттэй байгаа энэ үед иргэдийн цалин, тэтгэврийг нэмэх шаардлагатай байгааг УИХ-ын зарим гишүүд хэлж байна. Гэвч энэ оны улсын нэгдсэн төсөвт цалин тэтгэвэр нэмэх зардлыг тусгаагүйн дээр хүүхдийн мөнгөнөөс эхлээд зарим төрлийн халамжийг багасгаж байж нэмэх боломжтой гэдгийг Сангийн сайд хэлсэн. Тэгвэл УИХ-ын нийгмийн бодлогын байнгын хорооноос ажлын хэсэг гаргаж тэтгэвэрийн хэмжээг нэмэгдүүлэх эх үүсвэрийг ямар байдлаар гаргаж болохыг судалж эхэлсэн байна.

Улсын хэмжээнд ковид-19 халдварын тохиолдол эрс нэмэгдэж УИХ-ын цөөнгүй гишүүд өвдөөд байна. Тиймээс УИХ-ын намрын ээлжит чуулганыг хугацаанаас нь өмнө завсарлуулж өнөөдөр сүүлийн хуралдаанаа хийлээ. Өнөөдрийн хуралдаанаар нийт 13 асуудлыг эцэслэн хэлэлцэж ирэх хаврын чуулганаар хэлэлцэх асуудлыг баталсан юм. УИХ-ын дарга ирэх хаврын ээлжит чуулганаар томоохон чухал хуулиад хэлэлцүүлгээ хүлээж байгааг онцлоод намрын ээлжит чуулганыг албан ёсоор хаалаа.

УИХ-ын намрын чуулганы өнөөдрийн /2022.01.18/ хуралдаанаар гурван улсад суух элчин сайдыг томиллоо. Өнгөрсөн оны долдугаар сард БНСУ-д сурдаг Монгол охины эрх ноцтойгоор зөрчигдсөн асуудалд хариуцлага тооцон Монгол Улсыг төлөөлж байсан элчин сайдыг эгүүлэн татсан. Тэгвэл өнөөдөр Монгол Улсаас БНСУд суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд, мөн Кувейт Улс болон Швейцарын Холбооны Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд нарыг томилсон юм. УИХ-ын гишүүдийн зүгээс элчин сайд нар иргэдийнхээ эрхийг хамгаалах чиглэлд онцгой анхаарч ажиллахыг сануулж байлаа.

БОАЖ-ын сайдаар ШӨХТГ-ын даргаар ажиллаж байсан Бат-Өлзийн Бат-Эрдэнийг томиллоо. Шинээр томилогдсон сайд нийслэлийн утааг бууруулах ажилд ямар бодитой арга хэмжээ авч чадах вэ гэдэг олон нийтийн хүлээлт үүсээд байна. Түүний тухайд Таван толгой түлш компанийн үйлдвэрлэл, техникийн шинэчлэл, стандартыг хангуулах чиглэлд онцгой анхаарч ажиллахаа томилогдох үедээ хэлсэн юм. УИХ-ын гишүүдийн зүгээс ярих гэхээс илүүтэй үр дүнтэй ажил хийхийг сануулж утаанаас гадна байгаль орчны чиглэлд ч дорвитой ажлууд хийх хэрэгтэйг хэллээ.

МҮОНРТ-ийн Үндэсний зөвлөлийн гишүүнээр МУГЖ Онон, Монгол багш гэгддэг Жавзандорж нар томилогдлоо. МҮОНРТ бол төрөөс санхүүждэг, олон нийтийг соён гэгээрүүлэх үүрэгтэй байгууллага. Гэхдээ хуулиар хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй байгаа гэдгийг иргэд шүүмжилдэг. Цаашид нийгмийг соён гэгээрүүлэх контент үйлдвэрлэхэд онцгойлон анхаарахыг УИХ-ын гишүүд хэлж байна.  

Ардчилсан шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны 30 жилийн ойд зориулсан УИХ-ын хүндэтгэлийн чуулган болж байна. УИХ-ын дарга Г.Занданшатар нээж, эцэг хуулийн үр дүн ач холбогдол, цаашид улам боловсронгуй болгох чиглэлээр илтгэлээ.

Өндөр төлбөртэй ерөнхий боловсролын сургуульд хувьсах зардал өгөхгүй.

Улсын их хурлын нэгдсэн чуулган өнөөдөр боловсролын салбарын нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл сонслоо. Цар тахлын улмаас 2020 оны нэгдүгээр сараас эхлэн олон удаа карантилсан. Хөл хорионы улмаас хүүхдүүдийн хичээл хоцрогдож нөхөхийн тулд бүх анхаарлаа хандуулж байгааг салбарын сайд хэллээ. Хүнд цаг үед боловсролдоо сайтар анхаарахын тулд багш ажилтнуудын нийгмийн халамж, бусад зохицуулалтуудыг ямар бодлогоор авч явахыг гишүүд асуулаа.

Улсын их хурлын нэгдсэн чуулган өнөөдөр үдээс өмнөх хуралдаанаар холбоодын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Энэ хуулиар төрийн бус байгууллага, холбоодыг эмх цэгцтэй болгох зохицуулалтыг хийх юм. Учир нь ФАТФ олон улсын байгууллага Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй төрийн бус байгууллага, холбоодоор дамжуулан мөнгө угаах бүрэн дүүрэн боломж байгааг сануулсан юм. Тийм учраас мэргэжлийн холбоодыг ангилах, төр зарим чиглэлийн үйл ажиллагаагаа холбоодод даатгах, гишүүнчлэлийг тодорхой зааж зэрэг зохицуулалтыг энэ хуульд багтаажээ.

Өнгөрөгч 12-р сарын 30-ны өдөр парламент УИХ-ын гишүүний ёс зүйн дүрмийг баталсан. Уг дүрмээр чуулган болон байнгын хорооны хуралдаанаа тав болон түүнээс дээш удаа шалтгаангүй тасалсан гишүүнийг эгүүлэн татах заалт орсон гэх ташаа мэдээлэл тархаж эхэлжээ. УИХ-ын гишүүнийг эгүүлэн татах нь дүрэм журмаар шийдэгдэх амар асуудал биш. Шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдвол эгүүлэн татах асуудал хөндөгдөх Үндсэн хуулийн хүрээнд авч үзэх том асуудал юм. Харин УИХ-ын гишүүний дүрэмд сануулах, цалингийн хувь хэмжээг бууруулах зэрэг сануулга өгөх зэрэг арга хэмжээнүүдийг тусгажээ.

Монгол Улсын Их Хурлын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн нэгдсэн чуулганаар “Коронавируст халдвар (Ковид-19)-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хууль”-д нэмэлт өөрчлөлт оруулж, хуулийн үйлчлэх хугацааг дахин 6 сарын хугацаагаар сунгалаа.

Урд хөрш хилээ хааж нүүрсний экспорт тасалдсанаас үүдэлтэй Эрдэнэс тавантолгой компанийн нөхцөл байдал хүндэрч эхэлжээ. Хоногтоо 100 хүрэхгүй машин нүүрс тээвэрт явж байгаа энэ байдал хэзээ хүртэл үргэлжлэх нь тодорхойгүй байна.  

Улсын Их Хурал өнөөдөр Оюу толгойн асуудлаар хаалттай хуралдлаа. Рио Тинтогийн зүгээс ирүүлсэн саналыг хэлэлцснээс гадна Оюу Толгойгоос хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх тогтоолын төслийн талаар ярилцсан байна. Энэ тогтоолоор Дубайн гэрээг цуцлах, далд уурхайн бүтээн байгуулалтын зардалд хөндлөнгийн шалгалт оруулах зэрэг багтаж байна. Өөрөөр хэлбэл Рио Тинтогийн саналыг Засгийн газар хүлээн авахад бэлэн гэж үзжээ.

УИХ-ын нэгдсэн чуулган хаалттай горимд шилжлээ.

Шинэ оны эхнээс засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлагын тухай хууль хэрэгжиж эхэлнэ. Энэ хуулиар аймаг сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын үйл ажиллагааны зардлыг засгийн газар тогтоож, хяналт тавих юм. Орон нутгийн удирдлагын харилцаанд гарч байгаа томоохон энэ өөрчлөлтийг хийхэд хууль дагасан журам боловсруулах учиртай. Гэтэл энэ журам өнөөдрийг хүртэл байхгүй байгааг гишүүд шүүмжиллээ.   

Улаанбаатар хотын автозамын түгжрэлийг бууруулахын тулд ахиухан хөрөнгө зарцуулж, зоригтойхон хөдөлнө гэж нийслэлийн удирдлагууд мэдэгдсэн. Тэгвэл өнөөдөр Улсын их хурал энэ ажлыг хийхэд зориулагдах 100 сая долларын хөнгөлөлттэй зээлийг шийдэж өглөө. Энэ мөнгөөр түгжрэлийг сааруулах бүх төрлийн ажлыг хийхээр төлөвлөөд байна.

Монгол Улсын засгийн газрын дөрвөн сайд Улсын их хурлын гишүүнээр давхар ажилладаг. Улстөрчдийн хэлж сурснаар давхар дээлтэй байх боломж дөрвөөр хязгаарлагдахгүй гэж Улсын их хурлын нэр бүхий гурван гишүүн үзжээ. Тийм учраас тэд Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан үүсгээд байна. Тэгвэл гишүүд сайдаар ажиллах боломжтой эсэхийг шийдэх цэцийн дунд суудлын хуралдааны тов гарчээ.  

Монгол Улс үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 110 жилийн ой энэ онд тохиож байна.

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар Энэтхэг Улсын Парламентын дээд танхим Ражя Сабха-гийн дарга Веркаяа Наиду болон Парламентын доод танхим Лок Сабха-гийн дарга Ом Бирла нарын урилгаар 2021 оны 12 дугаар сарын 1-5-ны өдрүүдэд БНЭУ-д албан ёсны айлчлал хийнэ.

Жолоочийн албан журмын даатгалыг төрд авах зохицуулалт бүхий хуулийн төслийг буцаалаа.

Солонгос, Япон зэрэг орнуудад ажиллаж байгаа Монгол иргэд тухайн улсын дунджаас 30 хувь бага цалин авдаг.

Авлига албан тушаалын гэмт хэрэгтнүүдийн толгойг илж, торгоод явуулах боломж бүхий зохицуулалтыг эргэн харах уу?

Манай улсын хүн амын 70-80 хувь дээд боловсрол эзэмшиж, 20 гаруй хувь нь мэргэжлийн боловсрол эзэмшиж байна.

Цар тахлаас үүдэлтэй дэлхий нийтээр эмч сувилагч, асрагч мэргэжлийн боловсон хүчин хомсдож эхлээд байна.

Манай улсын банкны салбарын нийт активын 40 гаруй хувийг дангаар бүрдүүлдэг системийн нөлөө бүхий банк болох ХААН банкны хувьцаа эзэмшлийн асуудал улс төрчдийн дунд хэрүүлийн алим болоод байгаа. 

Өнгөрсөн 10-р сард УИХ-ын 19 гишүүн чуулганы хуралдааныг шалтгаангүй тасалжээ.

2022 ОНД УЛСЫН ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТААР 2.4 ИХ НАЯД ТӨГРӨГИЙН БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ ХИЙНЭ

БНХАУ-ын иргэн УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайханд зодуулсан гэр хэргийг цагдаагийн байгууллага шалгаж байна.

Ирэх оны улсын нэгдсэн төсвийг УИХ маргаашийн дотор батална. Түүхэндээ анх удаа Монгол Улс 18.1 их наяд төгрөг буюу хамгийн өндөр зардалтай төсөв батлах гэж байна.

Хүүхдийн мөнгийг банкинд хадгалах нь дампуурахаас эхлээд олон эрсдэлтэйг сануулж байна.

Эдийн засаг, хөгжлийн яам урт хугацааны хөгжлийн баримт бичгүүдийг хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээлээ.

Ж.Сүхбаатар: Хүний амьдрал сүйрүүлэх хэмжээнд хэрэг үйлдчихээд цөөн хэдэн төгрөгөөр торгуулаад өнгөрч болохгүй

Койнд 2 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулсан 600 мянган иргэн эрсдэлээ өөрсдөө үүрнэ.

Жолоочийн хариуцлагын даатгалд өөрчлөлт оруулах төслийг байнгын хороо дэмжлээ.

Олон улсын мөнгө угаах гэмт хэргийн эсрэг байгууллага манай улсад виртуал хөрөнгийн зах зээлд зохицуулалт хий гэх чиглэл өгчээ.

Б.Лхагвасүрэн: Цар тахлын нөлөө эдийн засагт цаашид ч сөрөг үр дагавар авч ирнэ.

Цар тахлаас үүдэлтэй эдийн засгийн хямрал үргэлжилж иргэдийн амьжиргаа өдрөөс өдөрт дордож байгаа өнөөгийн нөхцөлд шатахууны хомсдолоос үүдсэн үнийн өсөлт иргэдийг туйлдуулж байна.

Бага ангийн сурагчдад өгдөг “Үдийн цай” хөтөлбөр энэ жилээс “Үдийн хоол”  болон өөрчлөгдөж байгаа. Засгийн газраас нэг хүүхдэд ноогдох хоолны зардлыг нэмэгдүүлж 1500 төгрөг болгосон.

УИХ-ын эдийн засгийн байнгын хороо гурван хувийн хүүтэй зээлийн санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх чиглэл өглөө.

УИХ-ын дарга цар тахлын хүнд цаг үед ажилгүйдэл ядууралд онцгой анхаарсан цогц бодлого боловсруулахаа хэллээ. 

 Кино урлагийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж, эцэслэн баталлаа. Хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ-ын Г.Занданшатар "Монгол Улс түүхэндээ анх удаа Кино урлагийн тухай хуультай боллоо. 52 гишүүн буюу 86.7 хувь нь дэмжсэнээр энэ хууль эцэслэн батлагдлаа. Ийм хуультай болох 10 жилийн өмнө буюу 2010 онд анх гарч байжээ. Дараа нь 2012 онд ажлын хэсэг байгуулагдаж, 2015 онд анхны төсөл эхэлж байжээ. Бодит ажил хэрэг болсон нь 2019 он юм. Кино бол дэлхийн соёл урлагийн хамгийн чухал салбар. Манай улсад кино урлагийн салбар үүсэж хөгжөөд 90 орчим жил болж байна. 1930 онд кино үйлдвэрлэлийн салбар анх байгуулагдаж байсан. Монгол киног дэлхийн түвшинд гаргах, кино үйлдвэрлэлийг дэмжих, кино урлагийн салбарыг эдийн засгийн хөгжилтэй уялдуулах нь чухал зорилт юм. Соёлын яам, кино урлагийн салбарынханд Монгол киноны чанарыг сайжруулж, дэлхийн түвшний техник технологийг эзэмших, мэргэжлийн түвшний ажилтнуудыг бэлтгэн Монгол киногоо дэлхийд гаргах үйл хэрэгт нь сайн сайхныг хүсье" гэлээ. 

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар өнөөдөр 12 цагт Хан-Уул дүүргийн 17-р хороо 29-р тойргийн 17-гийн 2-р хэсгийн хороонд саналаа өглөө. Тэрээр цар тахлын халдварын тархалт их эрсдэл өндөр цаг үед төрийн тэргүүний сонгууль болж байгаа ч иргэд идэвхтэй оролцож ирц өндөр байгааг онцолж байсан юм.

Нийслэл хотоос УИХ-д сонгогдсон 23 гишүүн нэгдэн хотын хөгжлийг дэмжих түр хороо байгуулахаа мэдэгдсэн. Тэгвэл УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар түр хороог байгуулах тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Энэ  үеэр нийслэлд тулгамдсан олон асуудал нэг парламент, нэг засгийн газрын үед шийдэгдэх хэмжээний биш гэдгийг гишүүд онцолсон юм. Төрийн бодлогын залгамж чанарыг хадгалан  хэрэгжүүлсэн ажлуудыг тууштай үргэлжлүүлвэл 10 жилийн дотор асуудал шийдэгдэнэ гэдгийг хэллээ.

Өнгөрсөн сарын 4-ний өдөр нэр бүхий гишүүд нийгмийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийг өргөн барьсан. Хуулийн төсөлд энэ оны эхнээс ажилтан болоод ажил олгогч нарт тус бүр нэмэгдэж байгаа нэг хувийн шимгэлийг авахгүй байхаар тусгасан. Өнөөдөр УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар төслийг хэлэлцэж 7-р сарын нэгний өдрөөс нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хоёр хувиар бууруулах төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт шилжүүллээ.

УИХ-д Улаанбаатар хотод нэр дэвшин сонгогдсон гишүүд нэгдэн түр хороо байгуулж байгаагаа мэдэгдлээ.

МАНАЙ УЛСЫН ХҮН АМ ЖИЛД ДУНДЖААР 2.2 ХУВИАР ӨСЧ БАЙНА

Хүүхдийн төлөө сангаас тив дэлхийн урлаг, спортын наадамд оролцох эрх авсан хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн зардлыг санхүүжүүлнэ.

1998 оноос хойш өнөөдрийг хүртэл эцэслэгдээгүй төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн С.Зориг агсны амийг хөнөөсөн хэргийн материалыг бүхэлд нь нууцаас гаргахаар шийдвэрлэсэн талаар Хууль зүйн сайд цахим хуудсаараа дамжуулан мэдэгдсэн.

Шүүгчийн сахилгын хорооны гишүүдийг сонгон шалгаруулах ажлын хэсгийн ахлагчаар УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатарыг олонхийн бүлгээс санал болгосон ч гишүүдийн дунд багахан маргаан өрнөж уг асуудлыг хойшлуулсан.

Шүүхийн тухай хуулиар шүүгч нарын сахилгын хороо байгуулахаар болсон. 11 хүний бүрэлдэхүүнтэй энэ хороо шүүгч нар шударга шийдвэр гаргаж байгаа эсэхийг хянах юм. Тэгвэл энэ хороонд ажиллах гишүүдийн сонгон шалгаруулалт удахгүй эхлэх гэж байна. Өнөөдөр сонгон шалгаруулалтыг зохион байгуулах ажлын хэсгийн ахлагчийг сонгохоор Улсын их хурлын төрийн байгуулалтын байнгын хороо хуралдлаа. Олонхийн бүлэг Ганбаатар гишүүнийг санал болгосон нь гишүүдийн дунд ширүүхэн маргаан өрнөлөө.

УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Байнгын хорооны бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах тухай асуудлыг хэлэлцлээ. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Эрдэнэбатыг Үйлдвэржилтийн байнгын хорооны гишүүнээр томилов.

Монгол хүн сансарт ниссэний 40 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол, ОХУ-ын баатар, сансрын нисгэгч Жүгдэрдэмидийн Гүррагчааг Улсын Их Хурлын дарга Гомбожавын Занданшатар хүлээн авч уулзан, баяр хүргэлээ.